2 november 1993
officiële release - 62
1993 / 2012 cd-versie
1. Intro
2. Dog Breath Variations
3. Uncle Meat
4. Outrage at Valdez
5. Times Beach II
6. III Revised
7. The Girl in the Magnesium Dress
8. Be-Bop Tango
9. Ruth is sleeping
10. None of the Above
11. Pentagon Afternoon
12. Questi Cazzi di Piccione
13. Times Beach III
14. Food Gathering in Post-Industrial America, 1992
15. Welcome to the United States
16. Pound for a Brown
17. Exercise #4
18. Get Whitey
19. G-Spot Tornado
------------------------------------------------------------
Frank Zappa: composer, conductor
and
Peter Rundel: Conductor, Violin
with The Ensemble Modern:
Hermann Kretzschmar: Piano, Harpsichord, Celeste,
Dramatic Reading
Ueli Wiget: Piano, Harpsichord, Celeste, Harp
Detlef Tewes: Mandolin
Jürgen Ruck: Guitar, Banjo
Mathias Tacke: Violin
Claudia Sack: Violin
Hilary Sturt: Viola, Dramatic Reading
Friedemann Dähn: Violoncello
Thomas Fichter: Contrabass, Electrocontrabass
Ellen Wegner: Harp
Dietmar Wiesner: Flute
Catherine Milliken: Oboe, English Horn, Didgeridoo
Roland Diry: Clarinet
Wolfgang Stryi: Bass Clarinet, Contrabass Clarinet,
Tenor Saxophone
Veit Scholz: Bassoon, Contrabassoon
Franck Ollu: Horn
Stefan Dohr: Horn
William Forman: Trumpet, Flügelhorn, Piccolo
Trumpet, Cornet
Michael Gross: Trumpet, Flügelhorn, Piccolo
Trumpet, Cornet
Uwe Dierksen: Trombone, Soprano Trombone
Michael Svoboda: Trombone, Euphonium, Didgeridoo,
Alphorn
Daryl Smith: Tuba
Rainer Römer: Percussion
Rumi Ogawa-Helferich: Percussion, Cymbalom
Andreas Böttger: Percussion
------------------------------------------------------------
Recorded live:
17-19 september 1992: Alte Oper Frankfurt
22-23 september 1992: Philharmonie Berlin
26-28 september 1992: Wiener Konzerthaus
------------------------------------------------------------
Dit is Zappa's laatste album voordat hij stierf op 4 december 1993.
------------------------------------------------------------
Dit is de enige cd uit de 2012-worp die niet in plasticis gepropt,
maar een mooi kartonnen hoesje heeft. |
Ruim een jaar na de Europese concerten
verscheen 2 november 1993 The Yellow Shark op cd. Ondanks de
bekendheid met het materiaal door radio-opnamen, video en de
roulerende cassette, voelde ik, zeker na het zien van de verpakking,
weer iets van de spanning die ik vroeger had bij het verschijnen van
een nieuwe Zappa. Na de eerste keer luisteren wist ik meteen: dit
wordt (is inmiddels al een tijd) een van mijn favoriete Zappa-cd's.
In 1991 al viel de beslissing om Frank Zappa uit te nodigen voor het
uitvoeren van een concert tijdens het Frankfurter Festival een jaar
later. Hij was daar in goed muzikaal gezelschap van onder anderen
John Cage en Karlheinz Stockhausen. Zappa hoefde dit keer geen band
samen te stellen of een orkest lastig te vallen, ditmaal zocht het
orkest, het Ensemble Modern, hém op. Gezien alle negatieve
ervaringen uit het verleden wilde Zappa nu dat alles goed liep en
nodigde het Ensemble uit bij hem thuis. Daar oefenden ze oud en
nieuw materiaal, maar ondertussen – we kennen de kneepjes van de
meester – leerde hij de mens achter de muzikanten kennen en zette ze
in op voor hen doorgaans vreemde, buitenmuzikale gebieden. Er werd
heel wat afgelachen daar in Los Angeles en later zonder gêne
uitgevoerd in Frankfurt, Berlijn en Wenen.
Iets van het oefenmateriaal uit deze periode is te vinden op de
later uitgebrachte cd: ‘Everything is Healing Nicely’ (1999). Zie
daar.
Het Ensemble deed er alles aan om Zappa’s werk goed te spelen. Dat
gold met name voor G-Spot Tornado van het album Jazz from Hell.
Zappa achtte het machinale stuk onspeelbaar door mensen, maar het
Ensemble zette de Gründliche tanden erin en uiteindelijk lukte het.
Live on stage deed Louise LeCavallier van de Canadese dansgroep La
la La Human Steps haar uiterste best het bijna onmenselijke tempo
bij te houden met haar dans. Ze kreeg er veel lof voor van het
publiek, maar dat had misschien ook wel met haar bijna transparante
outfit te maken.
Zappa was er veel aan gelegen deze concertreeks goed af te sluiten.
Het was eigenlijk ook zijn laatste kans - en dat wist hij ook – om
zijn stempel op de klassieke muziekhoek te zetten; in feite de kern
van al zijn muziek, want daar was het ooit om begonnen immers.
Zappa zou dan bij alle concerten zijn, maar was alleen in Frankfurt
aanwezig, daar zelfs op het podium, voor de rest voelde hij zich te
ziek.
Bij het eerste concert dirigeerde hij een aantal stukken: de opening
(Overture) én afsluiting (G-Spot Tornado) en tussendoor: Food
Gathering in Post-Industrial America, 1992 en Welcome to the United
States. Hermann Kretzschmar bleek een aanwinst in de categorie:
kolderiek voordragen en zou samen met Lowell George een uitstekend
komisch duo zijn.
Zappa kon na het concert tevreden zijn; het uitzinnige publiek,
veelal echte Zappafans, gaven hem een twintig minuten durend
ovationeel applaus.
Het grootste deel van de concertreeks werd uitgebracht op cd: The
Yellow Shark. De naam was ontleend aan een cadeau dat hij ooit van
een fan gekregen had: een surfplank die gemodificeerd was tot gele
haai. Zoiets leent zich perfect voor een naam. Het ding was
overigens bij alle concerten aanwezig en staat natuurlijk op de
hoes.
The Yellow Shark was Zappa’s laatste cd die tijdens zijn leven
uitkwam. Iets meer dan een maand later overleed hij. Met de cd kon
hij in ieder geval gelukkig zijn. Het grote project waaraan hij tot
aan zijn dood werkte, Civilization Phase III, verscheen postuum.
De verpakking van The Yellow Shark is zeker een van de mooiere uit
de Zappa-collectie tot nu toe. In een nostalgisch bruine sfeer kijkt
een weemoedig gestemde Zappa (hij weet dat the song over is) je aan
vanaf de doos, die zit om cd en het bijbehorend, 60 pagina's
tellende, boekwerk. Dezelfde foto is ook te vinden op de eigenlijke
cd-verpakking, het cd-boek én de cd-zelf, maar op die laatste is de
foto blauw. Overigens is deze foto bekend van de Concert-poster en
-programmaboek. Aan de binnenzijde van de cd-verpakking staat een
foto van Zappa met de baard die hij rond het eind van zijn leven
droeg.
Het prachtig uitgevoerde cd-boek, met daarin veel foto's (vaak weer
anders dan die in het concert-programmaboek) heeft een behoorlijke
inleiding in mijns inziens terechte hoerastemming over hoe en waarom
The Yellow Shark en verder de interessante meningen van Zappa en
Peter Rundel over alle tracks, partituurdelen en een persoonlijk,
handgeschreven noot van de leden van het Ensemble Modern aan het
adres van Zappa, nadat ze zijn aanwezigheid bij de concerten wegens
zijn ziekte moesten missen.
Zappa heeft altijd gezegd "I'm a composer", misschien had hij beter
kunnen zeggen "I'm an organizer". Het organiseren, samenvoegen, tot
geluidscollage maken van Zappa's eigen muziek en allerlei stijlen en
stromingen uit de 20e eeuwse muziek, jazz en geluiden, stemmen uit
het dagelijks leven komt op The Yellow Shark beter tot uiting dan op
welke Zappa-cd dan ook. In het cd-boekje wordt daar door
verschillende personen ook op in gegaan. The Yellow Shark is wat men
noemt 'modern klassiek' en kent geen gitaarsolo's, maar het is ook
niet alleen maar klassiek; er zitten een paar leuke jazzy stukjes in
en in ‘Food Gathering in Post-Industrial Ameria, 1992’ en Welcome to
the United States’ zelfs bijzonder humoristische declamaties op
muziek.
Ondanks het klassieke jasje of eventuele nieuwe arrangementen
klinken de meeste stukken op The Yellow Shark vertrouwd. Er staat
relatief gezien veel oud materiaal op de cd: elf van de negentien
stukken zijn bekend. Het oudst is Pound for a Brown uit 1956/57 en
via muziekstukken van Uncle Meat, The Perfect Stranger, Jazz from
Hell én via enkele andere oudere projecten als Times Beach en None
of the Above komen we bij de acht nieuwere stukken uit 1992. Opnieuw
vind ik het opmerkelijk welke plaats de muziek van Uncle Meat
inneemt.
Zappa is gaan werken met het Ensemble Modern, omdat door hen
gespeelde stukken hem deden denken aan Uncle Meat. Ik heb al eens
eerder geschreven dat Uncle Meat een sleutelwerk in Zappa's œuvre
is.
Wat niet op deze set staat: Amnerika en het Synclavier-intro. De
eerste zou terugkeren op ‘Everything is Healing Nicley’ de laatste
op Civilization III, samen met enkele andere stukken van het
Ensemble Modern. Amnerika verdwijnt hier echter onder mysterieuze
omstandigheden. Aan de ene kant is dat jammer, het is een mooi stuk
en er wordt zelfs twee keer naar verwezen in het cd-boek, aan de
andere kant biedt de cd met twee-en-zeventig minuten voldoende
prachtige muziek, waaronder het wellicht net zo melancholiek
gestemde ‘Get Whitey’. En wat te denken van het nieuwe arrangement
van ‘Outrage at Valdez’?
De hele set heeft ondanks de humoristische en jazzy intermezzo's
iets melancholieks. Het lijkt wel of Zappa met de muziek van The
Yellow Shark enerzijds terugkijkt naar zijn verleden, iets dat ook
min of meer uit de selectie van de stukken blijkt, en zich
anderzijds realiseert dat de toekomst niet zoveel nieuws meer zal
brengen. Tijdens de concerten wist hij al hoe het er met zijn ziekte
voor stond en dat hij vermoedelijk dus niet heel lang meer te leven
zou hebben.
Ook al 'kennen' we het grootste deel van The Yellow Shark, toch is
de muziek en zijn vooral de concerten uit 1992 uniek. Het was de
eerste en wellicht ook enige concertserie/tour met alleen klassieke
muziek van Zappa en dan ook zelfs alleen nog maar in Europa!
Gezien de voorbereidingstijd en het enthousiasme en plezier waarmee
het Ensemble Modern speelt komt The Yellow Shark het dichtst in de
buurt van wat Zappa met zijn muziek, volgens mij, wil zeggen:
Anything Anytime Anyplace For No Reason At All (het zgn.
AAAFNRAA-principe). Mede door het transparante geluid van de cd kan
ik er optimaal van genieten. Het zal voor menig
hard-core-rock-band-met-gitaar-solo's-Zappa-fan niet de meest
gemakkelijke cd zijn. Toch is het zeker de moeite waard er eens naar
te luisteren, want ondanks de klassieke bezetting is The Yellow
Shark toch een écht Zappa-album.
|
